7 juni 2019
Heey dagboek,
Zo blij, bijna Pinksteren!! Denk altijd aan dat lieve liedje.... 🎼 ♪ op een mooie Pinksterdag ♫ . In mijn beleving begint de zomer dan ook echt, daar verlangt iedereen toch naar denk ik zo. Uiteraard is dat niets nieuws....traditiegetrouw hechtten vele stammen en culturen daar geloof aan. Uitbundig vierde men het vooruitzicht op de oogstrijke tijd met tal van traditionele rituelen.
Tegenwoordig staat men er niet meer zo bij stil, naast het feit we wel genieten van de extra vrije dag.... weet het gros eigenlijk niet wat Pinksteren inhoudt, of waar het op gebaseerd is. Culinair gezien is er ook al niet veel te beleven wat betreft Pinksteren op enkele na dan. Een zoektocht op internet heeft me het een en ander doen ontdekken, hoe het een beetje ontstaan is.. en een recept.
Pinksteren vieren we dus op de zevende zondag na Paaszondag. Het is daarmee de negenenveertigste dag ná paaszondag. Het pinksterfeest markeert het laatste feest van het liturgisch jaar, De tijd vanaf de eerste maandag na Pinksteren tot aan advent heet ook wel groene tijd.
Met het pinksterfeest wordt herdacht dat de Heilige Geest neerdaalde uit de hemel op de Apostelen en op andere aanwezige gelovigen, die waren samengekomen in Jeruzalem voor de viering van het joodse Wekenfeest (Sjavoeot).
Het wekenfeest, daarmee herdenkt men het ontvangen van de Thora (de Tien Geboden) op de Sinaïberg. Daaraan vooraf gaat de Omertelling, wat de periode symboliseert dat God de Joden bevrijdde uit Egypte. Tijdens de Omertelling gelden er allerlei beperkingen voor Joden, waaronder een verbod tot trouwen, naar muziek luisteren, zich te scheren, of grote nieuwe aankopen doen. Een Omer is trouwens een maat voor gerst dat in de Omertijd elke dag als offer werd gebracht
Deze periode - tussen Pesach en Sjavoeot was oorspronkelijk de oogsttijd, Datgene wat het eerst wordt geoogst, werd aan God geofferd. Door elke nacht de voorbije dag te tellen, wist de landarbeider wanneer het Sjavoeot zou zijn.
Ons Pinksteren is dus ontstaan uit het Joodse Sjavoeot wat weer ontstaan is uit het eigenlijke wekenfeest…het oogstfeest…een van oudsher algemeen voorjaarsfeest, waarmee het opnieuw ontluikende leven, maar vooral ook nieuw ontluikende liefdes, gevierd werden in samenhang met de hoop op vruchtbare opbrengsten van de akkers.
Zo kende onze voorouders de viering van de Pinksterblom. De maagdelijke Pinksterblom symboliseerde de ‘vruchtbaarheid’. Tijdens dit voorjaarsfeest werden ongetrouwde meisjes door huwbare jongens gekozen als hun pinksterbruid.
Een andere verdwenen traditie is het pinkster-melken: boeren gaven bij wijze van offer melk aan jongens in de buurt, opdat het een goed melkjaar zou worden.
Ook een erg oud gebruik is de Meiboom. Een vruchtbaarheidsrite om bij het begin van de zomer de natuur te huldigen. Men geloofde dat het planten van de boom leidt tot vruchtbaarheid voor vee, akkers en mensen. De boom werd in veel gevallen op het dorpsplein (brink), tussen de kerk en de herberg, geplant.
De boom werd dan met versierde wagens in optocht vervoerd, de zogenaamde mei-wagens. Dit ging vergezeld van muziek en gebruikte zelfgemaakte waldhoorns, mei-fluitjes, hoppen of pijpen. Deze fluitjes werden gebruikt om de heksen, de boze geesten die het meifeest konden bederven, te verjagen.
Van heidens- naar religieus ritueel
Dat onze kerkelijke feesten vaak nog een diepere betekenis hebben en veel gebruiken rond het pinksterfeest uit de Germaanse of Keltische seizoensfeesten voortkomen, dus uit onze eigen verre voorgeschiedenis, moge onderhand wel duidelijk zijn. Hoewel de kerk ons anders heeft willen doen geloven, heeft zij veel van deze oude gebruiken opgenomen in hun Christelijke feesten, omdat het niet lukte deze “heidense gebruiken” uit te bannen, werden ze in een kerkelijk sausje verpakt. Als gevolg van de reformatie zijn er een aantal van deze gebruiken verdwenen.
Met name in de vroege middeleeuwen was Pinksteren een zeer belangrijk christelijk feest, vooraf was er een week van verplichte rust, bekend als de Heilige Geestweek. Men liet met het feest duiven los in de kerk, strooiden blaadjes van pioenrozen, bliezen op de klaroen en het hielden steekspelen. Tot in de 19e eeuw ging men met een Os door het dorp, versierd met bloemen, stro en kransen. Ook werden er vaak koekoeken geschoten en opgegeten. Tot in de 20e eeuw was het gebruikelijk om elkaar een pinkstergroet te sturen, bijvoorbeeld in de vorm van een wenskaart.
De Heilige Geestweek werd in 813 al wat ingekort. Vanaf 1414 kende Pinksteren nog slechts drie verplichte rustdagen. Bij de Synode van Dordrecht (1618) werd bepaald dat hier nog een dag afging. Desondanks heeft de derde rustdag, eigenlijk pinkster-drie of bokkiesdag genoemd, in de Zaanstreek tot op de dag van vandaag stand gehouden.
Vier dagen feest, dat ligt aan het feit dat op 2e pinksterdag 1574 de Spanjaarden uit deze streek werden verdreven. De dag erna was het dan ook groot feest en dat is naar verluid nog steeds zo. Te beginnen op zaterdag, de viering van luilak! Degene die het laatst uit bed komt, moest de anderen uit het gezin of de familie op "luilakbollen" (warme broodjes met stroop) trakteren. De kinderen die het vroegst op waren gingen de straat op om langslapers wakker te maken en ze te bespotten met onder andere rijmpjes en liedjes.
Een van de liedjes die traditioneel bij Luilak wordt gezongen, is:
🎼 ♫ "Luilak, beddezak. ♫ ♫ Staat om negen uren op. ♫ ♫ Negen uren, hallef tien, ♫ ♫ heb je die luilak al gezien?". ♫
Heel bijzonder al die tradities, erg jammer dat er al zovele verloren zijn gegaan, en nog gaan voorspel ik zo.... maar er zullen er zeker weer vele voor terugkomen. Voor nu heb ik het recept kunnen vinden voor de luilakbollen....heerlijk zijn ze....en zeker niet moeilijk te maken.
Het was weer een mooi dag, dag boek.....